Sınırlar ötesi hava kirliliği

Konu: Sınırlar ötesi hava kirliliği Cuma Ara. 26, 2008 11:13 pm

SINIRLAR ÖTESİ HAVA KİRLİLİĞİ ve GAW (Global Atmosphere Watch, Küresel Atmosfer Gözlem Şebekesi)
Hava Kirliliği ve Asit Yağmurları Araştırma Grubu GİRİŞ
İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ve Uzun Menzilli Sınırlar Ötesi Hava Kirliliği Sözleşmesi gibi uluslararası sözleşme ve protokoller, bütün ülkeleri Hava Kirleticilerinin ölçülmesi, belirli plan ve programlar çerçevesinde azaltılması için zorlamaktadır. Bu konuda Birleşmiş Milletler Çevre Programı, Avrupa Ekonomik Topluluğu, Dünya Meteoroloji Örgütü ve Dünya Sağlık Örgütü gibi uluslararası örgütler Hava Kirleticilerinin gözlenmesi konusunda birtakım programlar oluşturmuşlardır.
Bu gözlem programlarından bazıları şunlardır. GAW (Global Atmosphere Watch, Küresel Atmosfer Gözlem Şebekesi), BAPMoN (Background Air Pollution Monitoring Network, Geriye Dönük Hava Kirliliği İzleme Ağı), GO3OS (Global Ozone Observing System, Küresel Ozon Gözleme Sistemi) ve EMEP (Co-operative Programme for Monitoring and Evaluation of the Long Range Transmission of Air Pollutants in Europe, Avrupa Uzun Menzilli Sınırlar Ötesi Hava Kirleticilerinin İzlenmesi ve Değerlendirilmesi İşbirliği Programı). Ayrıca GAW kapsamında Sera Gazı Ölçüm sonuçlarının toplandığı ve değerlendirildiği bir birim olan WDCGG (World Data Centre for Greenhouse Gases, Sera Gazları için Dünya Data Merkezi) Japon Meteoroloji Teşkilatı içinde kurulmuştur.
TÜRKİYEDEKİ GENEL DURUM
Türkiye'deki Kentsel Hava Kirliliği ölçümleri Sağlık Bakanlığına bağlı Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü (RSHE) tarafından yapılmaktadır. Kükürtdioksit (SO2) ve Partikül Madde (P.M.) konsantrasyonları il merkezleri başta olmak üzere Türkiye genelinde ölçülmekte, ölçüm sonuçları Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) Başkanlığı tarafından düzenli olarak yayınlanmaktadır.
RSHE, Kentsel Hava Kirliliği yanısıra, EMEP ölçüm progr¤¤¤¤¤ bağlı olarak Çubuk (Ankara)'ta hava kirliliği ölçümleri ve yağmur suyu analizleri yapmaktadır.

EMEP ölçüm programı çerçevesinde SO2, NO2 ve O3 ölçümleri saatlik olarak, SO4-2, HNO3+NO3-, NH3+NH4+ ölçümleri günlük olarak yapılmaktadır. Ayrıca günlük periyotta yağmur suyu analizleri yapılmakta ve NO3-, Na+, Mg+ gibi bazı elementler yağmur suyunda ölçülmektedir. Bunların yanında sıcaklık, rüzgar, nem gibi meteorolojik parametreler de ölçülmektedir.
Ayrıca Çevre Bakanlığının ve bazı Büyükşehir Belediyelerinin seyyar ölçüm istasyonları bulunmakta, ancak bu seyyar istasyonlar istenildiği gibi çalıştırılamamaktadır. Gezici istasyonlarla yapılan ölçüm sonuçlarının değerlendirilmesi de ayrı bir sorundur. Ölçüm sonuçlarının sağlıklı olarak değerlendirilebilmesi için, ölçümlerin sabit noktada ve belirli bir periyotta yapılması gereklidir.
Genel Müdürlüğümüz Araştırma Şube Müdürlüğü bünyesinde, Çamlıdere/Ç***oru, Ankara Meteoroloji Bölge Müdürlüğü ve Amasra'da yağmur suyu toplama sistemleri ile yağmur örnekleri toplanarak analiz edilmektedir.
DÜNYA'DAKİ GENEL DURUM
1960'lı yıllardan bu yana WMO'nun aktif koordinesi ile bütün dünyada CO2 ölçümlerine başlanmış ve şu anda GAW programı altında sürdürülmektedir. Son olarak 17 Eylül 1997'de Brezilya'nın Arembepe kentinde yeni bir gözlemevi hizmete girmiştir.
GAW (Global Atmosphere Watch, Küresel Atmosfer Gözlem) Programı
WMO'nun Küresel Atmosfer Gözlem Programı (GAW), pek çok gözlemle birlikte atmosferin fiziksel ve kimyasal yapısının gözlendiği ve araştırıldığı bir programdır. GAW aynı zamanda bir erken uyarı sistemidir. Sera gazlarının, ozon tabakasındaki değişimin, atmosferdeki sınırlar ötesi kirletici taşınımının ve buna bağlı olarak asit yağmurlarının gözlemlendiği bir yapıdır. Bu program Küresel Ozon Gözlem Sistemi (GO3OS), Hava Kirliliği Gözlem Şebekesini (BAPMoN) ve diğer ölçüm ağlarını içermektedir.

GAW ölçüm programı şunları içermektedir:
> Sera Gazları : Karbondioksit, Kloroflorokarbon, ****n, Azotoksitler,
Troposferik Ozon
> Ozon : Yer seviyesindeki ozon ve değişimin dikey profili
> Reaktif Gazlar : Sülfür ve Azot türleri
> Radyasyon ve Atmosferin : Bulanıklık, Solar Radyasyon, UV-B, Görüş Mesafesi,
Parlaklığı (geçirgenliği) Aerosoller, Su Buharının dikey ve toplam dağılımı
> Radyoaktifler : Kripton-85, Radon, Trityum ve seçilmiş radyoaktif madde
izotopları
> Yağmur ve karın kimyasal yapısı
> Partikül konsantrasyonu ve kompozisyonu
GAW programı çerçevesinde 6 bölgede ve Antartika'da, ayrıca gemilerde onlarca istasyonda gözlem yapılmaktadır. GAW programı, 186 üye ülkenin 75'inin katılımı ile 419 gözlem istasyonunda sürdürülmektedir. Bu istasyonların 413 tanesi halen aktif durumdadır (20 tanesi küresel istasyon, 393 tanesi bölgesel istasyon). GAW progr¤¤¤¤¤ dahil istasyonların tam¤¤¤¤¤ yakınında CO2 ölçümünün yapıldığı ve buna ilave olarak genellikle CH4 ve CO ölçümlerinin yapıldığı görülmektedir.
WMO'nun yayınlamış olduğu GAW Guide (No:86)'da sera gazlarından olan Karbondioksit (CO2) için özet olarak şu açıklamalar bulunmaktadır:
$ CO2 dünya-okyanus-atmosfer sisteminde önemli gazlardan biridir. Bu gaz hem doğal, hem de endüstriyel kaynaklardan salınmaktadır. CO2 önemli bir sera gazı olduğu için, bilim adamları bu durumun iklim ve küresel değişiklikteki potansiyel etkilerini anlamaya çalışmaktadır.
$ CO2'nin atmosferdeki ömrü 6 yıldır.
$ CO2 konsantrasyon ölçümleri NDIR (Non-Dispersive Infra-Red) gaz analizörü ile yapılmaktadır (±0.1 ppm).

Bu yayında CO2 öçlüm maliyetleri aşağıdaki gibi verilmiştir:
CO2 Analizörü (ölçüm noktasında)
Analizör $ 18.000
Kalibrasyon gazı $ 16.000
Toplam başlangıç yatırımı $ 37.000
CO2 Numune Alma Sistemi ve Toplama Kabı
Bir istasyon için numune alma sistemi $ 11.000
Merkezi işlem ve Kalibrasyon işlemleri $ 63.000
Personel İhtiyacı
Ölçüm noktasındaki cihaz için (NDIR) 8 adam-ay / yıl
Merkez laboratuvarı 18 adam-ay / yıl
Eğitim İhtiyacı
NDIR operatörlüğü için 1 ay
Örneklem toplama için 2 gün
WMO'nun 23 Şubat-4 Mart 1998 tarihleri arasında Üsküp'te (Makedonya) yapılan CAS-XII (Commission for Atmospheric Sciences, Atmosfer Bilimleri Komisyonu) toplantı dökümanlarında yer alan bu konudaki bilgiler özet olarak aşağıda verilmiştir.
EMEP Ocak 1978'de WMO, ECE ve UNEP'in katılımıyla başlatılmıştır. Bu programda WMO meteorolojik görüşlerin geliştirilmesinden sorumludur. Aradaki işbirliği WMO'nun GAW programı kapsamında olacaktır.
EMEP programında; azot ve kükürt bileşikleri, yer seviyesi ozonu, uçucu organik bileşikler (VOC), sürekli organik kirleticiler (POPs) ve ****ller ölçülmektedir. GAW programında ise ilave olarak; toplam ozon, solar ve UV radyasyonu, sera gazları, karbon monoksit, aerosoller, radyoaktifler ve meteorolojik parametreler bulunmaktadır. Böylece bu iki program Avrupa'da birbirini tamamlamaktadır.
GAW bütün WMO üyelerinin katılımı ile güçlendirilecektir. Bu katılım gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerden, kendi ihtiyaç ve yeteneklerinin izin verdiği ölçüde olacaktır.